‘टापुर टूपुर’ कविता

रवींद्रनाथ टागोर यांचं नाव तुम्ही ऐकलं असेलच. त्यांच्या कथा-गोष्टी, विशेषत: ‘काबुलीवाला’ ही गोष्ट तर तुम्ही ऐकली असेलच. टागोरांनी जशा कथा-गोष्टी लिहिल्या आहेत, तशीच त्यांनी तुमच्यासाठी कविताही लिहिल्या आहेत. प्रत्येक मोठय़ा लेखकाला मुलांसाठी लिहावंच लागतं. मग ते हिंदी चित्रपटसृष्टीतले प्रसिद्ध गीतकार गुलजार असोत की, मराठीतले आचार्य अत्रे, विंदा करंदीकर, शांता शेळके असोत. पण तुम्हा मुलांना समजेल आणि मुख्य म्हणजे आवडेल असं लिहिणं अवघड असतं. पण टागोरांनी चांगलं लेखन केलं आहे. गंमत म्हणजे त्यांनी या कविता लिहिल्या त्याला आता शंभरहून अधिक र्वष झाली आहेत. पण त्या आजही वाचताना तेवढय़ाच मजेशीर वाटतात. नुकताच टागोरांच्या या कवितांचा मराठी अनुवाद पद्मिनी बिनीवाले यांनी केला आहे. त्यामुळे या कविता आता तुम्हालाही वाचता येतील.

 

टागोरांच्या या कविता कशा आहेत? याचं एका शब्दात उत्तर सांगायचं तर त्या ‘टापुर टूपुर’ कविता आहेत. कळलं का म्हणजे काय ते? ‘टापुर टूपुर’ हा मूळ बंगाली शब्द आहे आणि त्याचा अर्थ आहे, पावसाची रिमझिम. पाऊस सतत पडत राहिला की, आपण आनंदून जातो. नाचतो, खेळतो..ज्याम ज्याम मजा करतो. या कविता वाचताना पाऊस काही पडणार नाही, पण पाऊस पडताना तुम्हाला होतो, तसाच आनंद या कविता वाचताना होईल.

 

‘मुळाक्षरे’ या कवितेमध्ये अक्षरांची गमतीशीरपणे ओळख करून दिली आहे.

 -हस्व ‘उ’ दीर्घ ‘ऊ’

दोघे आवळेजावळे भाऊ

 

किंवा

 मिळून सारे ‘च छ ज झ’

जातात घेऊन मोठं ओझं

 टागोरांनी किती कमी शब्दात अक्षरांच्या प्रकृतीची तब्येतीत ओळख करून दिली आहे!

असंच एका कवितेत रानाचंही वर्णन आहे-

 रानामध्ये मोठा वाघ 
अंगावर काळे डाग 
झाडावर कित्ती पक्षी

पंखांवर छान नक्षी

 

‘लपाछपी’ या कवितेत तर धमालच आहे.

 मी फूल सुगंधी चाफ्याचे होऊनफांदीवर, 
आई, पानाआड दडेन 
 तू ‘बाळा’ म्हणुनी देशील हाक 
जरीही मी हसेन दुरुनी;
बोलणार परि नाही 
 तू केस मोकळे पाठीवर सोडून 
चाफ्याच्या खाली येशील
स्नान करून 
मग देवपूजेस्तव जाशील घाईघाई

म्हणशील, ‘कोठुनी गंध येतसे बाई!’

 

आहे की नाही जम्माडीगंमत. तुम्ही चाफ्याचे फूल झालात, तर कित्ती मज्जा येईल!

 

रविवार हा तुम्हा सर्वाचा खास आवडता. कारण रविवारी शाळेला सुट्टी असते. पण रविवार सगळा आठवडा संपल्यावर येतो. नेमकी हीच गंमत टागोरांनी या कवितेत सांगीतलीय. ते लिहितात-

 सोम, मंगळ नि बुध येती घडी घडी 
असेल का त्यांच्या घरी मस्त हवागाडी 
आई उशीर का करी रविवार 
भारी हळूहळू मागे मागे मागे
रेंगाळते स्वारी 
त्याचे घर आकाशात आहे
का ग दूर?

रविवार वाटतसे गरिबाचे पोर

 

रोज रोज शाळेत अभ्यास, घरी आल्यावर गृहपाठ यामुळे तुम्हाला कधी कधी फार वैताग येतो. अशा वेळी तुम्हाला

 

आई माझ्या अभ्यासाला

दे ना आता सुट्टीसकाळीच केली आहे
 किती घोकंपट्टीजर मला खेळायला 
सोडलंस नाही गप्प बसेन मी, धडा

वाचणार नाही

 असेच म्हणावेसे वाटते की नाही? कधीतरी म्हणून पहा. आईलाही शब्दात पकडण्याची संधी कशाला सोडता? यातल्या अनेक कविता अशा मन रंगवून टाकणा-या आहेत. त्या तुम्ही जरूर वाचा.  
रवींद्रनाथ टागोरांच्या कविता : अनुवाद पद्मिनी बिनीवाले 
 साकेत प्रकाशन, औरंगाबाद
 पाने : 47, किंमत : 40 रुपये